Een paniekaanval; het gevoel dat je dood gaat.

In deze blog geef ik antwoord op de volgende vragen:

Wat is een paniekaanval?
Wat zijn de symptomen van een paniekaanval?
Wat lokt een paniekaanval uit? Wat is de oorzaak?
Wat is het verschil tussen een paniekaanval en een angstaanval?
Hoelang duurt een paniekaanval?
Hoe erg is een paniekaanval? Kan je er echt dood aan gaan?
Wat kan je doen als je een paniekaanval voelt opkomen?
Hoe kun je een paniekaanval voorkomen?
Welke therapie is goed bij terugkerende paniekaanvallen?
Wanneer heb je een paniek-stoornis?
Hoe help je iemand tijdens zijn/haar paniekaanval?

Wat is een paniekaanval?

Een paniekaanval is een plotselinge episode van intense angst of angst die meestal gepaard gaat met lichamelijke symptomen zoals hartkloppingen, kortademigheid, duizeligheid, zweten en trillen.

Mensen die een paniekaanval ervaren, kunnen het gevoel hebben de controle te verliezen of zelfs denken dat ze stervende zijn. Deze aanvallen kunnen heel beangstigend zijn en kunnen plotseling optreden zonder duidelijke reden of trigger. Ze kunnen ook leiden tot vermijdingsgedrag, waarbij mensen situaties of plaatsen vermijden waarvan ze denken dat ze een paniekaanval kunnen veroorzaken.

Wat zijn de symptomen van een paniekaanval?

De symptomen van een paniekaanval kunnen variëren van persoon tot persoon, maar ze omvatten typisch een combinatie van lichamelijke, emotionele en cognitieve symptomen. Enkele veelvoorkomende symptomen zijn:

Hartkloppingen of snelle hartslag: Een van de meest voorkomende symptomen is een plotselinge versnelling van de hartslag, soms vergezeld van pijn op de borst.
Kortademigheid of gevoel van verstikking: Veel mensen ervaren moeite met ademhalen tijdens een paniekaanval, wat kan leiden tot hyperventilatie of het gevoel hebben dat ze geen lucht krijgen.
Duizeligheid of licht gevoel in het hoofd: Dit kan gepaard gaan met een gevoel van onwerkelijkheid of losgekoppeld zijn van de omgeving.
Tintelende sensaties of gevoelloosheid: Mensen kunnen tintelingen of gevoelloosheid ervaren in hun handen, voeten of andere delen van het lichaam.
Zweten of koude rillingen: De plotselinge angst kan leiden tot transpireren of koude rillingen, zelfs als de omgevingstemperatuur normaal is.
Misselijkheid of buikklachten: Sommige mensen ervaren maagklachten, misselijkheid of andere spijsverteringsproblemen tijdens een paniekaanval.
Angst voor controleverlies of dood: Mensen die een paniekaanval ervaren, kunnen het gevoel hebben de controle te verliezen, gek te worden of zelfs te sterven.
Beven of trillen: Dit kan variëren van lichte trillingen tot intense schudden van het hele lichaam.
Gevoel van onwerkelijkheid of depersonalisatie: Sommige mensen beschrijven het gevoel alsof ze naar zichzelf kijken van buitenaf, alsof ze losgekoppeld zijn van hun lichaam of de realiteit.
Angst voor herhaling: Na een paniekaanval kunnen mensen zich angstig voelen voor een volgende aanval, wat kan leiden tot vermijdingsgedrag.

Deze symptomen kunnen zich snel ontwikkelen en pieken bereiken binnen enkele minuten, maar ze kunnen ook geleidelijk afnemen naarmate de paniekaanval afneemt.

Wat lokt een paniekaanval uit? Wat is de oorzaak?

Een paniekaanval kan worden uitgelokt door verschillende factoren, zowel intern als extern. Hier zijn enkele mogelijke triggers:

Stressvolle situaties: Stressvolle gebeurtenissen, zoals financiële problemen, conflicten in relaties, werkgerelateerde stress of sociale spanningen, kunnen paniekaanvallen uitlokken.
Fysieke sensaties: Sommige mensen ervaren paniekaanvallen als reactie op lichamelijke sensaties, zoals hartkloppingen, duizeligheid of kortademigheid. Deze sensaties kunnen worden geïnterpreteerd als tekenen van een naderende dreiging, waardoor de angst verder toeneemt.
Cognitieve factoren: Negatieve gedachten, zoals catastroferen of overdreven zorgen maken over mogelijke gevaren, kunnen een paniekaanval uitlokken. Deze gedachten kunnen de angst versterken en leiden tot een escalatie van symptomen.
Traumatische ervaringen: Personen die traumatische gebeurtenissen hebben meegemaakt, zoals een ongeval, misbruik of andere vormen van trauma, kunnen gevoeliger zijn voor het ontwikkelen van paniekaanvallen, vooral als deze gebeurtenissen onopgelost blijven of onverwerkt blijven.
Biologische factoren: Genetische aanleg en chemische onevenwichtigheden in de hersenen kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van paniekaanvallen. Mensen met een familiegeschiedenis van angststoornissen lopen mogelijk een hoger risico op het ontwikkelen van paniekaanvallen.
Substantiegebruik: Het gebruik van stimulerende middelen zoals cafeïne, nicotine, drugs of alcohol kan paniekaanvallen uitlokken of verergeren, vooral bij mensen die gevoelig zijn voor angst.
Interne signalen: Sommige mensen ervaren paniekaanvallen als reactie op interne signalen, zoals een verhoogde hartslag, zweten of een plotselinge gevoel van onrust, zelfs zonder duidelijke externe triggers.

Het is belangrijk op te merken dat paniekaanvallen vaak het gevolg zijn van een combinatie van deze factoren en dat wat een paniekaanval uitlokt voor de ene persoon mogelijk niet hetzelfde is voor een andere persoon.

Wat is het verschil tussen een paniekaanval en een angstaanval?

De termen "paniekaanval" en "angstaanval" worden vaak door elkaar gebruikt en kunnen soms door verschillende bronnen op verschillende manieren worden gedefinieerd. In veel gevallen worden ze echter als synoniemen gebruikt omdat ze beide verwijzen naar plotselinge episodes van intense angst of angst. Toch zijn er enkele subtielere verschillen die kunnen worden waargenomen:

Paniekaanval:

Een paniekaanval is meestal een plotselinge en intense episode van angst of paniek die gepaard gaat met lichamelijke symptomen zoals hartkloppingen, kortademigheid, duizeligheid en trillen.
Deze aanvallen kunnen optreden zonder een duidelijke externe trigger en worden vaak beschouwd als een symptoom van paniekstoornis.
Paniekaanvallen duren meestal enkele minuten, maar kunnen aanvoelen als een eeuwigheid voor de persoon die ze doormaakt.

Angstaanval:

Een angstaanval is een bredere term die verwijst naar een plotselinge uitbarsting van intense angst of angst, maar het kan ook andere vormen van angst omvatten, zoals gegeneraliseerde angststoornis, sociale angststoornis of specifieke fobieën.
Terwijl paniekaanvallen meestal worden geassocieerd met paniekstoornis, kunnen angstaanvallen voorkomen bij verschillende angststoornissen.
Angstaanvallen kunnen verschillende symptomen vertonen, afhankelijk van het type angststoornis waarbij ze voorkomen. Deze symptomen kunnen zich ook manifesteren in reactie op specifieke triggers of situaties.

Kortom, een paniekaanval kan worden beschouwd als een specifiek type angstaanval dat wordt gekenmerkt door intense lichamelijke symptomen en een plotselinge gevoel van paniek, terwijl een angstaanval een bredere term is die verschillende vormen van intense angst kan omvatten die verband houden met verschillende angststoornissen.

Hoelang duurt een paniekaanval?

De duur van een paniekaanval kan variëren van persoon tot persoon en van episode tot episode. Over het algemeen duren paniekaanvallen meestal enkele minuten, meestal tussen de 5 en 20 minuten.

Voor de persoon die de paniekaanval doormaakt, kunnen deze minuten echter als een eeuwigheid aanvoelen vanwege de intense angst en de lichamelijke symptomen die ze ervaren.

Sommige paniekaanvallen kunnen korter duren, slechts enkele minuten of zelfs seconden, terwijl andere langer kunnen aanhouden, tot een half uur of zelfs langer. In zeldzame gevallen kunnen paniekaanvallen enkele uren aanhouden, maar dit is minder gebruikelijk.

Na de piek van de paniekaanval beginnen de symptomen meestal af te nemen. Het kan echter enige tijd duren voordat de persoon zich volledig herstelt van de fysieke en emotionele effecten van de aanval. Sommige mensen voelen zich nog enige tijd angstig of uitgeput na een paniekaanval.

Het is belangrijk op te merken dat paniekaanvallen onvoorspelbaar kunnen zijn en dat de duur ervan kan variëren afhankelijk van verschillende factoren, waaronder de ernst van de angst, de individuele reactie op de symptomen en eventuele maatregelen die worden genomen om de aanval te beheersen.

Hoe erg is een paniekaanval? Kun je er echt dood aan gaan?

De ernst van een paniekaanval kan sterk variëren afhankelijk van de persoon die het ervaart, de intensiteit van de symptomen en de context waarin de aanval optreedt. Voor sommige mensen kunnen paniekaanvallen zeer verontrustend en invaliderend zijn, terwijl anderen mogelijk mildere episodes ervaren.

Hier zijn enkele aspecten van de ernst van een paniekaanval:

Intensiteit van de symptomen: Een paniekaanval gaat vaak gepaard met intense lichamelijke symptomen zoals hartkloppingen, kortademigheid, duizeligheid en angst. Hoe ernstiger deze symptomen zijn, hoe moeilijker het voor de persoon kan zijn om de aanval te verdragen.
Duur van de aanval: Hoewel paniekaanvallen meestal enkele minuten duren, kunnen langere aanvallen, of aanvallen die niet lijken te verminderen, als ernstiger worden ervaren.
Frequentie en impact op het dagelijks leven: Voor sommige mensen kunnen paniekaanvallen sporadisch voorkomen en weinig invloed hebben op hun dagelijks functioneren. Voor anderen kunnen ze echter frequent voorkomen en aanzienlijke belemmeringen vormen voor werk, sociale interacties en andere activiteiten.
Psychologische impact: Naast de lichamelijke symptomen kan de psychologische impact van een paniekaanval ook ernstig zijn. Mensen kunnen zich machteloos, overweldigd en bang voelen tijdens en na een paniekaanval, wat kan leiden tot vermijdingsgedrag en een verhoogd risico op het ontwikkelen van andere psychische problemen zoals depressie.
Schaamte: Tijdens de aanval kan je zeer emotioneel reageren en een heftige reactie laten zien. Soms roep je echt dat je dood gaat. Geregeld belanden mensen met een paniekaanval op de eerste hulp in het ziekenhuis. Als de diagnose dan een paniekaanval is, voelen slechtoffers vaak schaamte omdat ze het gevoel hebben ten onrechte zo bang te zijn geweest.

Over het algemeen kunnen paniekaanvallen zeer verontrustend en invaliderend zijn voor degenen die ze ervaren, vooral als ze regelmatig optreden en ernstige symptomen veroorzaken. Het is belangrijk voor mensen die paniekaanvallen ervaren om hulp te zoeken bij een therapeut om hun symptomen te beoordelen en passende behandelingsopties te verkennen.

Het is niet gebruikelijk om direct te overlijden als gevolg van een paniekaanval. Paniekaanvallen, hoewel zeer angstaanjagend en verontrustend kunnen zijn, veroorzaken doorgaans geen fysieke schade die levensbedreigend is op zichzelf. De symptomen van een paniekaanval, zoals hartkloppingen, kortademigheid en duizeligheid, zijn meestal tijdelijk en lossen op zodra de aanval voorbij is.

Echter, in zeer zeldzame gevallen, vooral bij mensen met bestaande hartproblemen of andere ernstige gezondheidsproblemen, kan een paniekaanval een ernstige reactie uitlokken die indirect tot complicaties kan leiden. Bijvoorbeeld, een paniekaanval kan een verhoging van de hartslag veroorzaken, wat problemen kan veroorzaken voor mensen met een bestaande hartaandoening.

Bovendien, hoewel het onwaarschijnlijk is dat een paniekaanval op zichzelf dodelijk is, kunnen de psychologische effecten van regelmatige paniekaanvallen ernstige gevolgen hebben voor de algehele gezondheid en welzijn. Mensen die regelmatig paniekaanvallen ervaren, kunnen bijvoorbeeld een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van andere psychische problemen, zoals depressie, en kunnen vermijdingsgedrag ontwikkelen dat hun kwaliteit van leven beïnvloedt.

Wat kan je doen als je een paniekaanval voelt opkomen?

Als je voelt dat een paniekaanval begint op te komen, zijn er verschillende strategieën die je kunt proberen om de intensiteit ervan te verminderen of zelfs te voorkomen dat de paniekaanval volledig doorbreekt. Hier zijn enkele tips:

Gebruik ademhalingstechnieken: Concentreer je op je ademhaling en probeer langzaam en diep in te ademen door je neus, en vervolgens langzaam uit te ademen door je mond. Probeer een ritme te vinden dat voor jou comfortabel is en herhaal deze ademhalingstechniek meerdere keren.
Zoek afleiding: Probeer je aandacht af te leiden van de angstige gedachten en sensaties door je te concentreren op iets anders, zoals het benoemen van objecten in de kamer, het tellen van je hartslagen, of het uitvoeren van een eenvoudige taak.
Gebruik positieve zelfspraak: Spreek bemoedigende en geruststellende woorden tegen jezelf, zoals "Ik kan dit aan" of "Dit gaat voorbij". Vermijd negatieve zelfpraat die de angst kan verergeren.
Maak gebruik van ontspanningstechnieken: Probeer progressieve spierontspanning, waarbij je spiergroepen één voor één aanspant en vervolgens loslaat. Je kunt ook visualisatietechnieken gebruiken, waarbij je jezelf voorstelt in een kalme en ontspannen omgeving.
Gebruik mindfulness: Richt je aandacht op het huidige moment en observeer je gedachten en sensaties zonder erover te oordelen. Mindfulnessoefeningen kunnen helpen om de angst te verminderen en je te helpen kalmer te blijven tijdens een paniekaanval.
Verander je omgeving: Ga naar een rustige en veilige plek als dat mogelijk is. Verwijder jezelf indien nodig uit de situatie die de paniekaanval kan hebben uitgelokt.
Zoek steun: Praat met een vriend, familielid of vertrouwenspersoon over wat je voelt. Soms kan het delen van je gevoelens en ervaringen met iemand anders helpen om de angst te verminderen.
Overweeg professionele hulp: Als paniekaanvallen regelmatig voorkomen en je dagelijks leven beïnvloeden, overweeg dan om hulp te zoeken bij een therapeut.

Het is belangrijk om te onthouden dat niet alle technieken voor iedereen even goed werken, dus probeer verschillende strategieën uit en ontdek wat het beste voor jou werkt.

Hoe kan je een paniekaanval voorkomen?

Hoewel het niet altijd mogelijk is om paniekaanvallen volledig te voorkomen, zijn er enkele strategieën die je kunt proberen om de kans op het optreden van een paniekaanval te verminderen:

Leer je triggers kennen: Identificeer situaties, gedachten of gevoelens die vaak voorafgaan aan een paniekaanval. Door je bewust te zijn van je triggers, kun je proactief stappen ondernemen om ze te vermijden of ermee om te gaan.
Beheer stress: Zoek manieren om stress te verminderen in je dagelijks leven. Dit kan onder meer inhouden dat je regelmatig lichaamsbeweging krijgt, gezond eet, voldoende slaapt, ontspanningstechnieken beoefent zoals meditatie of yoga, en tijd neemt voor zelfzorg.
Stel realistische verwachtingen: Wees realistisch over je doelen en verplichtingen, en vermijd het stellen van te hoge eisen aan jezelf. Leer om nee te zeggen tegen extra verantwoordelijkheden als je overweldigd bent.
Houd een gezonde levensstijl aan: Zorg goed voor je lichaam door regelmatig te bewegen, gezond te eten en voldoende te slapen. Vermijd het gebruik van stimulerende middelen zoals cafeïne, nicotine en drugs, die paniekaanvallen kunnen uitlokken of verergeren.
Vermijd alcohol en drugs: Beperk je alcohol- en drugsmisbruik, aangezien deze stoffen paniekaanvallen kunnen uitlokken of verergeren.
Leer copingvaardigheden: Leer effectieve copingstrategieën om met stress, angst en paniekaanvallen om te gaan. Dit kan het gebruik van ademhalingstechnieken, progressieve spierontspanning, mindfulness, en positieve zelfspraak omvatten.
Blijf verbonden: Onderhoud sterke sociale steunsystemen en blijf verbonden met vrienden, familieleden en andere mensen die je steunen. Het hebben van een supportnetwerk kan je helpen om stress te verminderen en je veerkracht te vergroten.
Professionele hulp: Zoek professionele hulp als je merkt dat paniekaanvallen regelmatig voorkomen en je dagelijks functioneren belemmeren. Een getrainde therapeut kan je helpen om de onderliggende oorzaken van je angst te begrijpen en effectieve copingstrategieën te ontwikkelen. In sommige gevallen kan medicatie ook worden overwogen als onderdeel van een behandelplan.

Door deze strategieën toe te passen en te experimenteren met wat het beste voor jou werkt, kun je mogelijk de frequentie en ernst van paniekaanvallen verminderen en een betere controle over je angstsymptomen krijgen.

Welke therapie is goed bij terugkerende paniekaanvallen?

Er zijn verschillende vormen van therapie die effectief kunnen zijn bij de behandeling van paniekaanvallen. Hier zijn enkele van de meest gebruikte therapieën:

Cognitieve gedragstherapie (CGT): CGT is een veelgebruikte therapie voor de behandeling van paniekaanvallen. Deze benadering richt zich op het identificeren en veranderen van negatieve denkpatronen en gedragingen die bijdragen aan angst. Door middel van CGT leren mensen effectieve copingstrategieën en technieken om hun angst te beheersen, zoals cognitieve herstructurering, ademhalingsoefeningen en systematische desensibilisatie.
Exposuretherapie: Exposuretherapie is een vorm van CGT die zich richt op het geleidelijk blootstellen aan de situaties of triggers die angst veroorzaken, terwijl tegelijkertijd copingvaardigheden worden geleerd. Door herhaalde blootstelling aan angstveroorzakende stimuli leren mensen dat hun angstreacties afnemen na verloop van tijd, waardoor hun angstniveaus verminderen.
Acceptance and Commitment Therapy (ACT): ACT is een vorm van gedragstherapie die zich richt op het vergroten van de psychologische flexibiliteit door het accepteren van onaangename gedachten en gevoelens in plaats van te proberen ze te vermijden of te elimineren. Mensen leren hun waarden te identificeren en acties te ondernemen die in lijn zijn met die waarden, zelfs in het bijzijn van angstige gedachten en sensaties.
Mindfulness-based therapies: Therapieën gebaseerd op mindfulness, zoals mindfulness-based stress reduction (MBSR) en mindfulness-based cognitive therapy (MBCT), kunnen ook nuttig zijn bij het verminderen van angst, inclusief paniekaanvallen. Deze benaderingen leren mensen om bewust te zijn van hun gedachten, gevoelens en lichamelijke sensaties zonder erover te oordelen, wat hen kan helpen om afstand te nemen van angstige gedachten en emoties.
Interpersoonlijke therapie (IPT): IPT richt zich op het verbeteren van de kwaliteit van interpersoonlijke relaties en het aanpakken van sociale stressoren die bijdragen aan angst. Door te werken aan het verbeteren van communicatievaardigheden, het identificeren van conflicten in relaties en het versterken van ondersteunende sociale netwerken, kunnen mensen beter omgaan met stress en angst.

Het is belangrijk om samen te werken met een gekwalificeerde therapeut om de meest geschikte therapie te vinden die past bij jouw specifieke behoeften en omstandigheden. In sommige gevallen kan een combinatie van therapieën het meest effectief zijn.

Bij Praktijk Betuwe in Culemborg ben ik goed bekend met alle genoemde therapie soorten en maken ik een plan op maat die het beste bij jou typische paniekklachten past. Wil je meer weten over de meest gebruikte therapie-soorten: De Cognitieve Gedragstherapie? Klik dan hier. en de ACT-therapie? Klik dan hier.

Wanneer heb je een paniek-stoornis?

Een paniekstoornis is een psychische aandoening waarbij mensen regelmatig terugkerende paniekaanvallen ervaren, vaak zonder duidelijke trigger of aanleiding. Om gediagnosticeerd te worden met een paniekstoornis, moeten de paniekaanvallen onverwacht en herhaaldelijk zijn en gepaard gaan met intense angst of ongemak.

Hier zijn enkele kenmerken van een paniekstoornis:

Terugkerende paniekaanvallen: Mensen met een paniekstoornis ervaren herhaaldelijk paniekaanvallen, vaak zonder duidelijke reden of trigger. Deze aanvallen kunnen onverwacht optreden en gaan gepaard met intense angst of ongemak.
Angst voor toekomstige aanvallen: Na het ervaren van paniekaanvallen ontwikkelen mensen vaak een aanhoudende angst voor toekomstige aanvallen. Deze angst kan leiden tot vermijdingsgedrag, waarbij mensen situaties of plaatsen vermijden die ze associëren met het optreden van paniekaanvallen.
Lichamelijke en psychische symptomen: Paniekaanvallen gaan vaak gepaard met intense lichamelijke symptomen zoals hartkloppingen, kortademigheid, duizeligheid en zweten, evenals psychische symptomen zoals angst voor controleverlies, sterven of gek worden.
Significante beperkingen of lijden: De paniekaanvallen veroorzaken aanzienlijke beperkingen in het dagelijks functioneren van de persoon of veroorzaken significant lijden en stress in hun leven.
Uitsluiting van andere aandoeningen: Om gediagnosticeerd te worden met een paniekstoornis, moeten de symptomen niet worden verklaard door andere medische of psychische aandoeningen.

Het is belangrijk op te merken dat paniekstoornis een behandelbare aandoening is, en dat er verschillende effectieve behandelingen beschikbaar zijn, zoals cognitieve gedragstherapie, medicatie en andere vormen van therapie. Als je denkt dat je symptomen hebt die wijzen op een paniekstoornis, is het raadzaam om hulp te zoeken bij een gekwalificeerde zorgverlener, zoals een therapeut of psychiater, voor een grondige evaluatie en passende behandeling.

Als ik bij Praktijk Betuwe het vermoeden heb dat het echt gaat om een stoornis, dan zal ik je doorverwijzen naar een GZ-psycholoog die een diagnose kan stellen.

Hoe kan je iemand helpen tijdens zijn/haar paniekaanval?

Als je iemand helpt tijdens een paniekaanval, is het belangrijk om rustig en ondersteunend te blijven. Hier zijn enkele stappen die je kunt nemen om iemand te helpen tijdens een paniekaanval:

Blijf kalm: Blijf rustig en kalm terwijl je de persoon benadert. Je eigen kalmte kan helpen om de persoon te kalmeren en hun angst te verminderen.
Bied geruststelling: Geef de persoon geruststellende woorden en laat hen weten dat je er voor hen bent. Zeg bijvoorbeeld: "Je bent veilig, ik ben hier bij je" of "Dit gaat voorbij, adem rustig in en uit."
Moedig rustige ademhaling aan: Moedig de persoon aan om langzaam en diep in te ademen door hun neus en vervolgens langzaam uit te ademen door hun mond. Ademhalingsoefeningen kunnen helpen om de symptomen van een paniekaanval te verminderen.
Gebruik kalmerende woorden: Gebruik rustgevende en geruststellende woorden om de persoon te helpen zich te ontspannen. Vermijd het minimaliseren van hun gevoelens of het geven van ongevraagd advies.
Blijf bij de persoon: Blijf bij de persoon en bied aan om te helpen totdat de paniekaanval voorbij is. Laat hen weten dat ze niet alleen zijn en dat je er voor hen zult zijn, zelfs nadat de paniekaanval voorbij is.
Vermijd confrontatie: Probeer de persoon niet te dwingen om te stoppen met hun angstige gedachten of gevoelens. Laat hen hun emoties uiten en moedig hen aan om te praten als ze daar behoefte aan hebben, maar dwing hen niet om te praten als ze dat niet willen.
Help hen om een veilige omgeving te vinden: Als de paniekaanval optreedt in een drukke of stressvolle omgeving, help de persoon dan om naar een rustige en veilige plek te gaan waar ze zich kunnen ontspannen.
Bied nazorg: Na de paniekaanval, bied nazorg en steun aan de persoon. Vraag hoe je kunt helpen en moedig hen aan om professionele hulp te zoeken als dat nodig is.

Het is belangrijk om te onthouden dat elke persoon anders reageert tijdens een paniekaanval, dus het is essentieel om hun behoeften en voorkeuren te respecteren. Als de persoon regelmatig paniekaanvallen ervaart, moedig hen dan aan om professionele hulp te zoeken bij een gekwalificeerde zorgverlener.

Weet dat ik er graag voor je wil zijn!